Mariusz Szymański

Warstwa publicystyczna malowanych przez Mariusza Szymańskiego obrazów dotyka szerokich rejonów i spraw życia, by uświadomić, że dzisiaj jak nigdy dotąd ostro rysuje się przed światem zagadnienie egzystencji albo zagłady. Raz jest to uroda życia, czy wojenne zagrożenie, innym razem przypomnienie stojącej przed ludzkością alternatywy, z którą pomimo jej oczywistości owa ludzkość nie umie się uporać. Kiedy indziej jest to problem wyobcowania i egoizmu człowieka, piętnowanie bezmyślności i próżności ludzkiej, zbrodniczej żądzy władzy i służalczego konformizmu. Jest to więc ostra ocena doraźnie obserwowanych zjawisk i postaw społecznych. Malarstwo to jest malarstwem dnia dzisiejszego, świadczy o tym sposób artykulacji zgodny z charakterem naszego czasu. Przekazuje refleksje i komentarze odnoszące się do sytuacji politycznej, socjologicznej i psychologicznej człowieka w dzisiejszym społeczeństwie. Skupia się na dominacji idei nad kształtem jej przekazu, sakralizacji rzeczywistości i demityzacji sztuki oraz ukazuje manifestacyjny sprzeciw wobec tego, co się dzieje aktualnie na świecie.

W 1908 roku Marinetti ogłaszał, że „ryczący samochód (...) jest piękniejszy niż Nike z Samotraki”, a Iwan Puni w kilka lat później powiadał, że guziki przy jego swetrze są piękniejsze niż dzieła starych mistrzów. Była to manifestacja i próba burzenia poglądów na sztukę. W kontekście ich wypowiedzi, czyż nie można tego odnieść do czasów dzisiejszych? Przedmiot wykonany nie przez twórcę, w tym wypadku odpad, śmieć, slums, czy wysypisko będące wielokroć miejscem zamieszkania, zarobkowania, rodzenia się i umierania, wybrany z otoczenia podniesiony zostaje dzięki temu do rangi dzieła sztuki. Nie pojedyncze drobne przedmioty jak na przykład u Martiala Raysse, ale duże lub wielkie skupiska odpadków są w tym wypadku głównymi aktorami tego malarskiego spektaklu. W ślad za Schwittersem według jego definicji sformułowanej w latach dadaizmu „wszytko, co artysta wypluje, jest sztuką” („ Alles, was der Künstler spucht, ist Kunst”), a więc wszystko, co wypluje i wydali, odrzuci jako odpad dzisiejsze społeczeństwo staje sie także wytworem sztuki.

Obrazy Mariusza Szymańskiego są próbą rozważań nad granicami tego szaleństwa w połączeniu z problemem bytu człowieka, gdzie mieszczą się refleksje dotyczące ogólnej natury egzystencji człowieka wraz z jej konsekwencjami. Artysta świadomie odrzuca obowiązujące w plastyce wymogi. Jest to sztuka dla poruszania uczuć i pobudzania myśli, skłaniająca do refleksji, a nie stworzona dla satysfakcji zmysłu wzroku. Inwentarz tematów, sposób budowania kompozycji oraz wartości kolorystyczne mają przekazać magiczność ich oddziaływania, niczym nurt żywiołowości, dynamizmu i dekoracyjności przeciwstawne nurtowi umiaru, ładu i ascezy. Pomimo iż są one sprzeczne wobec siebie muszą występować zarówno w pracach dotyczących ekologii, wojennej zawieruchy, jak i przemian społecznych.

Kolor w obrazach artysty cechuje świeżość i siła, a niekiedy zamierzona surowość i jaskrawość. Barwy podobnie jak rozwiązania kompozycyjne nie są tu podporządkowane normom konwencji estetycznych, ale stwarzają swoisty sposób artykulacji sprzęgnięty z rzeczywistością otoczenia. Obrazy te są opowieścią o przemijaniu człowieka, mają niejednoznaczną wymowę, ale wielorodną poetykę i tragizm. A zarazem są odniesieniem do znikomości życia ludzkiego. Kolor czarny używany w wielu z tych prac symbolizuje w naszej tradycji coś złego, ponurego. Problematyka jest uniwersalna, współczesna, a zapytania, które stawia autor mają cechy tragizmu i napięcia dramatycznego. Jest to dramatyzm ściszony, wyzbyty ekspresjonizmu. W środkach, którymi się twórca posługuje dla przekazania swoich spostrzeżeń, nie ma zbyt wiele miejsca na estetyzm, ale jednak jest on dodany dla łatwiejszego przekazu. Są one w swojej surowości poprzez ich powszedniość sprowadzone do barw neutralnych, wyrażają dążenie artysty do zobiektywizowania przekazu godnego bacznej uwagi i pamięci. Każde z płócien zawiera ładunek treści symbolicznej, z zawartym w nim systemem widzenia świata i jego interpretacji. Rządzi nimi malarska wyobraźnia, konstruująca rzeczywistość obrazową, współrzędną do otaczającego świata. W zasadzie wydawałoby się, że szczególna poetyka obrazów jest prosta, naiwna i niepozbawiona liryzmu. Prawie we wszystkich pracach dostrzec możemy dążenie do dekoracyjności rozwiązań użyte w celu ułatwienia przyswajalności i zapamiętania ich treści.

Głównym przedmiotem zainteresowania artysty jest człowiek w wielu kontekstach, jego cechy oraz społeczna egzystencja. Człowiek jako element zbiorowości, jako demiurg współczesnej cywilizacji industrialnej, jako istota ukształtowana przez tę cywilizację. Autor zadaje oglądającemu jego prace tematy lekcyjne. Użyte aluzje i skojarzenia podsuwają materiał do rozważań i samodzielnego szukania odpowiedzi. Poprzez uświadomienie odbiorcy faktów oczywistych od dawna powszechnie znanych, ale ukazanych w odpowiednim zestawieniu, zwraca uwagę na chaos bezsensów, zanikanie różnicy między dobrem a złem, wątpliwe skale wartości oraz względność wszelkiej formy posiadania. Czyż nie jest przerażające, dokąd zmierza ludzkość? Czy cywilizacja jest istotnie dobrem, czy może wiedzie do klęski człowieka? Może ludzie, którzy ją tworzą nie są bohaterami ludzkości, a wręcz przeciwnie... Artysta pytania te prowokuje, ale odpowiedzi na nie pozostawione są widzowi.

Leszek Szymański
15 listopad 2015